DARALAN REKLAM PASTASI, TEKELLEŞEN YAPIMCILIK VE KÜRESEL STRATEJİNİN DRAMASI…

 Televizyon kanalları ya da dijital platformlar Türkiye’de kısa süreler içerisinde el değiştirip, yeni patronlar türetirken ben ve benim gibi yeni senarist ya da yönetmenler neden sektöre giremiyor? Ya da küçük çaplı yapım şirketleri neden iş yapamıyor? Üstelik gelişen teknoloji ile birlikte maliyetler bir nebze de olsa aşağı çekilmişken...

 Yaptığım araştırmalara göre, yerli televizyon yapımları, azalan reklam gelirlerinin getirdiği finansal sıkıntılar, bu durumun etkenlerinden sadece biri.
2010'lu yılların yüksek bütçeli ve yerel anlamda geniş kitlelere hitap eden projeleriden; günümüzde çekimden yayına kadar geçen süreçte ödemelerin gecikebilmesinin yaygın bir durum haline gelindiği zamanlar… Yani ufak bir nereden nereye durumu. Küçük yapım şirketleri, ya da ekipler, finansman ve sponsor bulamıyor. Bu da haliyle birçok yapımın yalnızca kurumsal yapım şirketleriyle yapılmasına yol açıyor. İşte kayış da tam olarak buradan kopmaya başlıyor.

 Sektörde bu durum adeta tekelleşmeye neden olmakta; tekelleşme ve -azalan reklamlar nedeniyle- küçülme de, benim gibi bağımsız sinemacıların, projelerini çoğu zaman hayata geçirme şansından mahrum kalmasına neden oluyor. Üstelik, Kültür Bakanlığı gibi devlet kurumları da bağımsız projeleri genellikle ya desteklememekte; ya da destek verdikleri durumlarda ise, bu projeler çoğunlukla kendi yakın çevresinden seçmekte.

 Büyük yapımcıların asıl hedefi ise küresel pazarlar...
Uluslararası arenada yerli yapımların çoğu genellikle “sabun operası" olarak tabir ediliyor. Bu bir tabirdir; evrensel temalar etrafında -genellikle bağımsız sinema dışında- şekillenen bu tip projelerde, belirgin klişelerle –güzel kadınlar ve yakışıklı erkekler– öne çıkmakta. Daha amiyane bir tavırla boş işler, insanlığa bir şey katmayan yapımlardır genel anlamda. 

 “Yasak Elma” gibi yapımlar bu türden, uluslararası izleyici kitlesine hitap eden yapımlara, yerel pazarda genel olarak “kadın hikayeleri” diye anılmakta. Bu bağlamda, "Şakirpaşa Ailesi" dizisi, kadın vücudu üzerinden dönen, yapmacık mücadeleli, toplumsal rollerin ve aile içindeki ilişkilerin kurgusal olarak işlendiği bir örnek olarak yurt dışı pazarında alıcı bulacağı düşünülen örneklerden biri. Ama bu hikayenin biraz da olsun bir farkı var ki o da bir kısım orijinalliğinin olması.

 Yerli  yapımcıların büyük bir kısmı uluslararası başarı yakalamış yabancı dizi ya da filmlerin senaryolarını satın alarak yerli uyarlamalarını üretiyor. Örneğin, Güney Kore'de ilgi gören bir yapımın, Türk uyarlaması gibi... Böylece hem maliyetleri düşürürken, hem de uluslararası satış potansiyelini arttırdığı düşünülüyor. Bu strateji, orijinal yapım üretiminin yerini, taklitçi projelere bırakmasına neden oluyor. Diğer yandan, Ata Demirer veya Tolga Çevik gibi ünlü isimlerin projelerinin uluslararası piyasada karşılık bulamaması, komedi türünde yapımların az üretilmesine yol açıyor. Çünkü kültürel komedimiz çok yerel ve "erkek işi" olarak tanımlanıyor.

 “Kadın hikayeleri” dışındaki yapımlar, yerel reytinglere bağlı olarak “erkek işi” etiketiyle sınıflandırılıyor. Bu bağlamda eskiden rekor kıran “Ezel” gibi yapımlar, günümüzde olsaydı daralan reklam bütçeleri ve yoğun reyting rekabeti nedeniyle yalnızca belirli platformlarda veya devlet kanallarında sınırlı bölümle yayınlanabilirdi.

Durumun gidişine bakılacak olursa geliştiği söylenen yapay zeka sayesinde Türk yapımcılarının çok büyük bir kısmı kopyala yapıştır işlerini -senarist ve ücreti olmadan- daha kolay yapacak ve kârlarını da maksimize edecekler.

Sonuç olarak, kurumsal yapım şirketleri küçülen reklam pastası sayesinde tekelleştiriyor. Bu durumda devletin de büyük katkısı göz ardı edilemez boyutta. Gerek denetimlerin yetersizliği -ki buna kayırmacılığı ve serbest piyasa koşullarını sağlamasını da eklemek gerekir- gerekse bağımsızların yeterince desteklenmemesi, sektörü ve onunla birlikte Türk kültürünü de yozlaştırmakta, sektörde yeni senarist ve yönetmenlerin projelerinin kabul görmesini daha da güçleştirmektedir. Bu durum, sektörün genel anlamda muhafazakar ve yeni yüz ile yenilikçi fikirlere kapalı yapısını ortaya koymaktadır; dolayısıyla, genç ve yaratıcı yeteneklerin sektöre adım atması zorlaşırken, sektörün çeşitlilik ve dinamizm kazanması da engellenmektedir.

Bu yazıda çözüm önerisi olarak sunabileceğim tek şey mücadeleye devam etmek... Yorulmadan, pes etmeden mücadele etmek… Maalesef ki yaşadığımız hayata şu an için anlam katan tek gerçek  maalesef ki “mücadele”… Hikayelerimiz anlatıp hayatlarımızı idame ettirme mücadelesi!!!

GÜNDEM, 11 Şubat 2025 10:16